Open Monumentendag Vlaanderen rond “conflict”, kreeg zondag 11 september te Kalmthout wel een heel eigen invulling. Geen oorlogsconflict in de klassieke betekenis van het woord, maar toch een eerder administratief conflict dat zelfs Kafkaiaanse vormen aanneemt. Het doet me spontaan denken aan de actie die ik in de jaren ’70 zelf voerde tot het behoud van de molen te St.-Mariaburg, die de gemeente wilde afbreken, en die niet gerestaureerd kon worden omdat hij niet geklasseerd was – en niet geklasseerd kon worden omdat hij niet gerestaureerd was! Herstel zou toen 10 miljoen BF gekost hebben, wat te duur was. Een molenbouwer wilde echter de molen met wieken en al herstellen voor 4 miljoen BF, zodat hij niet afgebroken werd. De gemeente herstelde hem echter zonder kap of wieken, maar met bijbouwing van cafetaria, voor 30 miljoen BF.!
De Synagoge uit de Leopoldstraat 38 te Heide werd in 1929 officieel in gebruik genomen en werd gebouwd volgens de plannen van architect Beirens die zelf in de Heidestatiestraat 66 woonde. Het opmerkelijke is dat zij de enige plattelandssynagoge is van België. Zij ontstond door de grote joodse aanwezigheid te Heide in het interbellum, vooral tijdens de week-ends – maar geraakte snel in verval nadat zij in 1990 volledig in ongebruik geraakte en vijf jaar later ook de niet-joodse conciërge overleed. Tijdens de Open Monumentendag 2002 kon het brede publiek zeer talrijk er kennis mee maken en zien hoe het gebouw in neomoorse stijl in een erbarmelijke toestand verkeerde. Alarm werd geslagen en een werkgroep opgericht. Burgelijkestandambtenaar Jean Bastiaensen kon 61 van de 62 afstammelingen van de oorspronkelijke eigenaars terug vinden. Na een voorlopige bescherming op 3.10.2006, volgde de definitieve bescherming op 31.5.2007 door toenmalig minister Van Mechelen. Dringende instandhoudingswerken gebeurden door de gemeente, zoals het dichten van gaten in het dak, om verder snel verval te voorkomen. Thans verschuilt de Vlaamse Dienst Ruimte en Erfgoed zich achter het feit dat het gebouw er thans niet slechter uitziet dan voor die snelle dringende beperkte instandhoudingswerken! Daarom kan geen PV van verwaarlozing opgemaakt worden om tot onteigening over te gaan en de impasse rond de meer dan ingewikkelde eigenaarsstructuur, verspreid over de ganse wereld, met wisselende belangstelling, op te lossen. Er kan dus enkel beweging in de redding van dit beschermd gebouw komen, als het nog meer vervalt – wat bijna niet mogelijk is zonder volledig in te storten. In dat geval kan dan een koperen herdenkingsplaat misschien volstaan – tenzij men tot een wederopbouw van op de grond zou besluiten? Groot was dan ook nu weer de publieke belangstelling die kwam kijken naar de benarde toestand van dit “beschermd” gebouw. In tegenstelling tot 2002 moest men nu vanuit de inkomhal naar binnen kijken omdat het niet meer verantwoord was om de gebedsruimte nog te betreden. Duidelijk zag zelfs een blinde het totale verval door verwaarlozing en de gaten in de houten vloer. De mooie tentoonstelling in site zoals in 2002, was dan ook niet meer mogelijk. Zij week uit naar een zaal van ’t Centrum waar specialist terzake, Frans Van den Brande de vele bezoekers bezield een professionele uitleg gaf over de joodse religie en hun gebedshuis, de synagoge van Heide.
L.Gorissen
