Ramp is precies 115 jaar geleden en blijft fascineren
Het is deze week 115 jaar geleden dat Stabroek plots zijn beroemdste inwoner uit die tijd verloor. Misschien was hij wel de eerste die vanuit de Polder opklom naar wat we nu ‘een internationale topfunctie’ zouden noemen. Het tragisch overlijden van Aalmoezenier Eduard Cuypers (34) was nationaal nieuws, samen met hem stierven 32 overwegend jonge zeelui. In een podcast komt het verhaal weer tot leven.
Aalmoezenier E. Cuypers
Cuypers was zielenherder aan boord van de Comte De Smet de Naeyer, het schoolschip van de Belgische regering dat jonge kerels opleidde voor een carrière in de zeevaart. Een eerste reis met de driemaster ‘Comte’, naar Chili was voorspoedig verlopen, maar een tweede reis, bestemming Port Natal Zuid-Afrika, leidde in 1906 tot een schipbreuk, acht dagen na vertrek, in de Golf van Biskaje.
Het schoolschip Comte De Smet de Naeyer
Niet alle opvarenden stierven, maar de overlevenden maakten wel gewag van het heldhaftige ingrijpen van Cuypers. Met één hand aan de reling zegende hij de tientallen jongemannen, velen tieners, vooraleer ze op bevel van hun kapitein Fourcault in de reddingssloepen stapten. Die reddingsoperatie verliep chaotisch, en was mee de oorzaak van de hoge dodentol. Sommige jonge kerels sprongen met het hoofd vooruit van boord, in pure paniek, en kwamen slecht terecht of verdwenen meteen in de golven. Van een lokale storm, zoals de eerste berichten luidden, is volgens later onderzoek geen enkel bewijs. De Comte maakte zo goed als zeker water door een verkeerde manipulatie aan de ballasttanks, zelfs nog voor vertrek aan de Antwerpse Kaaien.
Ook nu nog spreekt het drama tot de verbeelding. Brasschatenaar Frank Meulemeester, achterkleinzoon van een van de overledenen, verzamelde nieuw bewijs en blijft er zich in vastbijten. En Stabroekenaar Jo Van Dessel geraakte zo onder de indruk van het korte leven van Cuypers, die als zoon van de burgemeester opgroeide in de boerderij aan het Laageind (nog steeds hoeve Cuypers, trouwens), dat hij er een podcast over maakte. Van Dessel is gids én historicus.
Stabroek was even het centrum van het land toen Cuypers zijn plechtige uitvaart (zonder lichaam) kreeg. Hoogwaardigheidsbekleders uit Brussel kwamen naar de Sint-Catharinakerk en het dorp was met zwarte rouwstrikken opgesmukt. De heldenstatus leefde voort in het naar hem genoemde godshuis, later rusthuis, nu woonzorgcentrum. Naar verluidt hebben vele ouders van slachtoffers van de zeeramp de familie geld gestuurd als dank voor de ‘hemel’ die hun kind dankzij Cuypers had gekregen. Met als bedoeling een permanente herdenking aan Cuypers waar te maken. Dat is alleszins gelukt, al verdween de ramp zelf wat in de nevelen van de tijd. Een paar jaar later brak de oorlog uit en waren er andere katjes te geselen.
Het rusthuisgebouw aan het Laageind kreeg bij zijn inwijding in 1908 een mooi bas-reliëf van de Aalmoezenier, van de hand van Rik Sauter. Dat kunstwerk is ook in de nieuwbouw geïntegreerd. Cuypers kreeg ook een straat, en wordt met een natuurstenen plakkaat herdacht in het Sint-Jan Berchmanscollega aan de Meir, waar hij les gaf toen hij nog geen aalmoezenier was.
het mooi bas-reliëf van de Aalmoezenier, van de hand van Rik Sauter.
Gazet van Antwerpen brengt in een ruim artikel de ‘Antwerpse Titanic’ weer tot leven. En de podcast van Jo Van Dessel is te vinden via zijn pagina gidsnummer53.com
Paul Hendrickx
