Kerkelijke Lockdown 225 jaar geleden

Met Allerzielen gingen de kerken voor de tweede maal in lockdown in het jaar van de Covid-19.
Terwijl in België er amper weerstand kwam vanwege de kerkelijke overheid en de gelovigen, gebeurde dat wel in Ierland, Groot-Brittannië, en vrij massaal in Frankrijk. Zelfs vanuit de politieke wereld werd de ingreep op de strikte Franse scheiding van Kerk en Staat aangekaart, terwijl heel wat bisschoppen openlijk protesteerden en gelovigen diverse initiatieven namen. Die gingen van het bidden van de Rozenkrans tot het willen misvieren voor het kerkportaal, als betogen voor de vrije godsdienstbeoefening! De overheid probeerde dat alles tegen te werken en dreigde met sancties en het opstellen van proces-verbalen en het daadwerkelijk uitschrijven van boeten.
Dat alles doet ons denken aan de grote langdurige lockdown van ca. 225 jaar geleden – de “Besloten Tijd” – die ook wij tijdens de Franse bezetting gekend hebben. Toen werden niet enkel onze kerken gesloten, maar ook leeggeroofd, en veel van die kunstschatten vinden we vandaag nog terug in Franse musea. Kloosters werden gesloten en kloosterlingen uitgezet en met de “prêtres insoumis” (1797-1799) verbannen, terwijl de kerkelijke eigendommen als zwart goed verkocht werden, zoals de “Withoef” te Heide, en de uitgifte van de assignaten tot een galopperende inflatie en devaluatie leidde. Priesters moesten onderduiken en in het geheim de mis opdragen en de sacramenten toedienen. Samen met de conscriptie was dat de oorzaak van de bekende Boerenkrijg – het verzet van de bevolking: “Voor Outer en Heerd”, ook te Ekeren zoals wij reeds in 1973 publiceerden.

Kerkhistoricus Pierre Trouillez kennen wij van zijn uiterst toegankelijke boeken, uitgegeven bij het Davidsfonds en Omniboek: “Van Petrus tot Constantijn”, “De kerk van Constantijn”, “De Germanen en het christendom” en “De Frankische kerk en het christelijk Europa”, allemaal over de vroege geschiedenis en evolutie van het christendom. Zopas verscheen zijn nieuw boek over “De Franse Revolutie en het christendom”. Hij beschrijft vlot leesbaar de uiterst troebele eerste jaren van de Franse Revolutie tot de kentering met het Concordaat. Aanvankelijk konden revolutionairen en de kerk elkaar nog vinden, zodat zelfs de eerste verjaardag van de bestorming van de Bastille met een plechtige mis gevierd werd! Snel volgden er echter wetten voor een “Constitution civile du clergé” en de verplichting de eed van trouw af te leggen aan de Wet, wat de meesten weigerden, en ervoor vervolgd werden, en zelfs gedeporteerd. Zodra de antikatholieken de macht veroverden, werd heel de kerk in vraag gesteld en gestart met de ontkerstening, en probeerde men haar te vervangen door de “Cultus van de Rede”, een cultus van het Opperwezen. Dat sloeg helemaal niet in bij de bevolking en een ondergrondse kerk ontstond, waarbij leken, waar nodig, de fakkel overnamen en “Droge missen” hielden, dank zij de Franstalige misgebeden in een boekje, die hardop gebeden werden in gezins- of groepsverband. Legendarisch is het verzet in Bretagne en de Vendée, zodat stilaan de vervolging wat afnam, en deportatie van priesters de guillotine verving. Na de aanhechting van België en het prinsbisdom Luik bij Frankrijk (1.10.1795), werden ook de Franse kerkelijke wetten bij ons van toepassing: 500 kloosters werden verkocht, 8.424 priesters werden gearresteerd, waarvan een deel ook gedeporteerd. Ook bij ons brak de “Beloken Tijd” aan, en deed de “Cultus van het Opperwezen” zijn intrede, die de katholieke moest doen uitdoven! Paus Pius VI zou de laatste paus worden, en werd naar Frankrijk gedeporteerd, waar hij in ballingschap overleed te Valence in 1799. Volgens kerkhistoricus Rogier, zouden gelovigen op uitzonderingen na, veelal toch, mits de nodige moeite te doen, mis kunnen horen en sacramenten ontvangen. De vindingrijkheid van de priesters om de politie te verschalken, met de hulp van hun gelovigen, werd legendarisch. De kentering kwam er na de machtsgreep van Napoleon en tenslotte het Concordaat. In België liep de “Beloken Tijd” ten einde in de loop van 1800.
Een erg boeiend leesbaar verhaal voor deze tijd dus: Pierre Trouillez, De Franse revolutie en het christendom, De gewelddadige scheiding tussen kerk en staat, Utrecht, 2020, 352 blzn. 12 kaarten, 28,50 € (VBK uitgevers België, Katwilgweg 2 bus 3, 2050 Antwerpen; verkoop@vbku.be).
Lieven Gorissen

DEEL DIT ARTIKEL

Facebook
Twitter
LinkedIn

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *