Stukje collectief verleden verhuist uit het Heemhuis
Het Heemhuis aan de Moerkantsebaan herbergt al een tijdje enkele stukken uit het gemeentelijk archief van Essen. Omdat deze archiefstukken deel uitmaken van een grotere collectie van het gemeenterijksarchief, verhuizen deze dozen terug naar het gemeentehuis.
Het gaat ondermeer om belastingrollen en militielijsten uit de Hollandse periode (1815-1830), registers van H. Geestarmen – de vroege voorloper van het OCMW – ingebonden in leer, notarisakten uit de 16de en de 17de eeuw en beestenregisters. In totaal zo’n tien procent van alle documenten uit het Frans-Hollandse tijdperk. Het oudste stuk van de collectie is een rentebrief, gedateerd op 28 januari 1438.
‘Kluis’ met klimaatcontrole
Het teruggekeerde materiaal wordt niet gestockeerd in de kelders van het gemeentehuis, maar zal worden bijgezet in de kluis: een kleine kamer waar de registers van de burgerlijke stand verblijven, op de dienst burgerzaken. De luchtvochtigheid wordt er onder controle gehouden en er is plaats voor circa veertig meter archief (bevolkingsboeken, aktes burgerlijke stand, parochieregisters…)
Jaarlijks helpt de dienst burgerzaken in het gemeentehuis zo’n 60 bezoekers bij opzoekingen naar familiestambomen (genealogie). Daarnaast worden maandelijks gemiddeld een tiental e-mails beantwoord in verband met opzoekwerk.
Archief raadplegen
Het Heemhuis, waar de Heemkundige kring actief is, ontvangt jaarlijks ca. 150 vragen (e-mail, telefoon, post) over opzoekingen, genealogie, bibliotheek e.d. De collectie van het oud gemeentelijk archief kan altijd geraadpleegd worden tijdens de openingsuren van de dienst burgerzaken (na telefonisch contact) van maandag tot vrijdag van 9.00 tot 16.00 uur en eventueel op zaterdagochtend tussen 9.00 en 12.00 uur. Ook opzoekingen in het heemhuis (heemkundige kring) zijn mogelijk. Je maakt dan best een afspraak via 03 667 73 90.
De index zal beschikbaar worden gemaakt op de website van Essen. Ook is bij het nazicht gebleken dat enkele dossiers ontbreken uit de collectie. Ben je in het bezit van oude documenten met daarop een stempelafdruk van het Essense archief, of bezit je heel oude documenten waarmee je geen raad weet? Neem gerust contact op met de dienst burgerzaken. Wel graag eerst een afspraak maken. Discretie is verzekerd.
Een bloemlezing…
Archieven saai en bestoft? Kan best, maar ze leveren ook boeiende informatie op.
Enkele feiten en verhalen uit de gemeentelijke archieven:
Op 15 april 1654 werden vier vagebonden (zwervers) aangehouden door een Essense patrouille. Hun straf: “Geseling en verbanning uit de Heerlijkheid Esse-Kalmthout-Huybergen voor niet minder dan twaalf jaar.” Omdat de Antwerpse beul te veel kostte, gebeurde het toepassen van de lijfstraffen door een “seecker armen persoon”, die er 12 gulden voor kreeg. Procedure-, reis- en bewakingskosten bedroegen 182 gulden.
Op 17 augustus 1707 overvallen drie binders de hoeve van Peeter Van den Bergh. Plots staan ze voor het bed op het hoogkamertje, roepend: “Compt daer aff oft wij schieten u omverre!” Twee knechten, de koewachter en de meid worden gekneveld. Peeter, “seer beblouyt ende gequetst”, wordt vermoord teruggevonden in de keuken.
In 1739 vermoordt Jan Van Oevelen aan de Spilbeek Jan Adriaenssen Joossen en ook zijn zoontje Cornelis. Van Oevelen wordt aan de Boterbergen in Kalmthout drie jaar later op een rad gebonden. Zijn ledematen gebroken en op een staak geplaatst, dient hij als aas voor roofvogels. Wat rest, wordt in de schaduw van de radstaak begraven.
Zondag 23 juli 1808. Twee moordenaars gaan in Essen naar de kerk om te bidden voor hun slachtoffers. De mannen, eerder uit het koninkrijk Holland verbannen voor inbraak, hadden een dubbele moord gepleegd in Notendaal. Op 23 juli bidden twee moordenaars in de kerk, de derde moordenaar verwijdert ondertussen het bloed van de gestolen voorwerpen. Twee jaar later sterven ze alledrie aan de galg in Steenbergen.
