Frederik Pieters, stafmedewerker BASF en Danny Erreweyaert, communicatie, facility management Evonik
copyright: Frederik Beyens.
REGIO/HAVEN – We verplaatsen ons met zijn allen steeds vaker met de fiets. Dankzij de elektrische fiets en de speed pedelec leggen we ook steeds langere afstanden af. Dat zorgt voor vlottere mobiliteit. Het is bovendien goed voor de fysieke en mentale gezondheid én voor het milieu. Maar er is ook een keerzijde: het aantal fietsongevallen stijgt samen met het aantal fietsers. Dat merkten ook havenbedrijven BASF en Evonik. Zij besloten niet bij de pakken te blijven zitten.
Sensibiliseren voor veilig gedrag
Frederik Pieters zat als stafmedewerker bij BASF een interne werkgroep fietsveiligheid voor. Danny Erreweyaert neemt, naast communicatie en facility management, alle mobiliteitsthema’s ter harte bij Evonik, een ander chemiebedrijf. Samen maken ze deel uit van de werkgroep fietsbeleid Polder en Noorderkempen. Daarin werken hun bedrijven samen met lokale overheden aan meer veiligheid voor fietsers richting de haven.
Frederik: ‘Sinds een aantal jaar hebben we bij BASF een erg populair fietsleaseprogramma. Maar ook de fietsongevallen op weg van en naar het werk zijn gestegen. Vooral bij speed pedelecs is dat het geval.’ ‘Daar wilden we als bedrijf iets aan doen. We hebben alle mogelijke data verzameld en die wetenschappelijk geanalyseerd. We zijn tot de conclusie gekomen dat fietsen altijd veiligheidsrisico’s met zich meebrengt. Hoe sneller de fiets, hoe talrijker en zwaarder de ongevallen.’
‘Gelukkig bleek ook dat bij ervaren fietsers de kans op ongevallen weer daalt. Daarom verplichten we nu alle werknemers die een fiets leasen om een fietsopleiding te volgen. We sensibiliseren ook over fietsveiligheid en organiseerden groepsaankopen voor fluo kledij, fietshelmen en andere veiligheidsaccessoires.’
Danny: ‘Het verhaal van Frederik is voor Evonik erg herkenbaar. Net als andere bedrijven in de haven zijn ook wij op de kar van de fietsmobiliteit gesprongen. En op een bepaald moment zagen ook wij het aantal ongevallen op weg naar het werk stijgen. Omdat je met een fiets minder beschermd bent dan met de wagen, heeft een ongeval vaak ernstige gevolgen. Werknemers vallen daardoor langdurig uit.’
‘In 2021 hebben we met een aantal partners een project opgestart om fietsende werknemers attent te maken op de risico’s van dodehoekongevallen. Met een speciaal ontworpen truck tonen we hen hoe die gebeuren en hoe je je gedrag kan aanpassen in de buurt van vrachtwagens. Met die truck hebben we ook buiten ons bedrijf gesensibiliseerd in de omliggende gemeenten.’
Frederik: ‘Dankzij onze maatregelen zijn we er bij BASF in geslaagd om het aantal ongevallen met speed pedelecs op hetzelfde niveau te krijgen als voor gewone fietsen. Een duidelijke verbetering, maar elk ongeval is er natuurlijk nog altijd één te veel.’
Handen in elkaar voor veiligere fietsroutes
Frederik: ‘Daarom moeten ook de fietsroutes veilig zijn. We hebben de fietsinfrastructuur op de site van BASF stelselmatig aangepakt. En we hebben alle zwarte punten buiten onze site in kaart gebracht, op basis van effectieve ongevallen en een bevraging van onze medewerkers. Voor onze overkoepelende aanpak hebben we een Business Mobility Award gekregen van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde.’
Danny: ‘In de haven is er eigenlijk al veel gebeurd. Vanuit Port of Antwerp-Bruges is er de voorbije jaren een sterk masterplan uitgerold voor fietsinfrastructuur. Alleen komen onze medewerkers natuurlijk van buiten de haven naar het werk.’
‘Als bedrijf wil Evonik, hoe ambitieus dat ook klinkt, naar nul fietsongevallen gaan. We hebben BASF daarom voorgesteld om, met hun analyse in de hand, samen enkele partners rond de tafel te brengen.’
Frederik: ‘Toen Evonik bij ons kwam aankloppen, zijn we meteen op de kar gesprongen. We hebben de fietswerkgroep Polder en Noorderkempen opgestart met de gemeentebesturen ten (noord)oosten van de haven, de provincie, de Stad Antwerpen, de haven en VOKA.’
Danny: ‘Dat we zowel bedrijven als overheden bijeen hebben in de werkgroep, is een grote troef. De schepen van mobiliteit van Berendrecht-Zandvliet-Lillo heeft bijvoorbeeld echt geholpen om deuren voor de werkgroep te openen. Onze medewerkers zijn natuurlijk bewoners van de gemeenten en de districten rondom de haven. De werkgroep kon een win-win opleveren voor zowel het bedrijfsleven als de lokale overheden.’
Prioriteiten in kaart
Danny: ‘We hebben onderzocht voor welke toegangswegen tot de haven er nog missing links waren. De prioriteitenlijst die daaruit voortvloeide, was een goede leidraad voor onze bijeenkomsten. Dat hielp om echt naar resultaten te werken.’
‘Een andere succesfactor is dat alle partijen in de werkgroep een charter hebben ondertekend. Daarin engageren ze zich om deel te nemen aan de werkgroep en om verantwoordelijkheid op te nemen voor hun eigen grondgebied. Door erover te rapporteren, of door een project te trekken.’
Frederik geeft enkele voorbeelden die de meerwaarde van de werkgroep illustreren: ‘Een gemeente houdt zich, logischerwijze, bezig met de infrastructuur op het eigen grondgebied. Als bedrijf zijn wij geïnteresseerd in corridors van en naar de haven, die verschillende gemeenten doorkruisen. Die doorgaande fietsbewegingen krijgen misschien minder aandacht van de gemeentes.’
‘Zo heb je in het noorden, als je vertrekt van de BASF-site, de Noordlandbrug. Het fietspad daar is in slechte staat. Het heeft best lang geduurd om uit te vissen wie verantwoordelijk is voor dat fietspad; uiteindelijk bleek het de Vlaamse Waterweg te zijn.’
‘In de werkgroep zit ook een vertegenwoordiger van de Vlaamse minister voor mobiliteit. Die heeft dat fietspad op de juiste agenda kunnen zetten. Uiteindelijk zal het deze zomer heraangelegd worden.’
‘Na de Noordlandbrug moeten alle fietsers door de dorpskern van Zandvliet. Dat is noch voor die fietsers, noch voor de bewoners van Zandvliet erg aangenaam. Er komt daarom een verbinding langs de A12, waardoor de fietsers een kortere route krijgen en de dorpskern wordt ontlast.’
Een inbreng vanuit de praktijk
Danny: ‘Als bedrijf zijn we vooral aanjager, we zetten thema’s op de agenda.’
Frederik: ‘Natuurlijk zit ook het platform industrie van VOKA mee in de werkgroep. Die spreken ook namens de bedrijven. Maar wij willen ook graag zelf onze rol spelen rond dit thema.’
Danny: ‘Wij horen immers rechtstreeks waar medewerkers onderweg tegen aanlopen.’
‘We kijken zelfs over de grens. Heel wat medewerkers komen van Essen, Kalmthout en Wuustwezel. Zij rijden ook over Nederlands grondgebied. Daarom hebben we de wethouder – dat is een Nederlandse schepen – van de gemeente Woensdrecht betrokken bij de werkgroep.’
Frederik: ‘De fietsostrades lopen van en naar het centrum van Antwerpen, maar veel minder naar de haven. De toegang tot de haven is in het zuiden wel al aangepakt, met de Noorderlaan en het fietspad langs de Scheldelaan. Maar aan de oost-westverbinding was nog niet echt gewerkt, en langs het noorden zijn er weinig toegangspoorten naar de haven. Dankzij de werkgroep ga je daar binnen een half jaar echt realisaties zien op het terrein.’
Danny: ‘Ook wij kijken daarnaar uit. Vandaag moeten medewerkers vanuit het noorden soms nog omrijden langs de Scheldelaan om op het werk te geraken.’
Als andere bedrijven graag hun steentje willen bijdragen aan fietsveiligheid in hun omgeving, hoe pakken ze dat dan best aan?
Frederik: ‘Zo’n overlegplatform is interessant omdat je met alle relevante stakeholders samen prioriteiten én oplossingen in kaart kan brengen. Beleidsmakers kunnen de weg tonen naar beschikbare middelen, of helpen om pijnpunten bij de juiste mensen op de agenda te zetten.’
Fietsen blijft een aantrekkelijk alternatief
Eén punt komt niet op tafel: ondanks de risico’s op fietsongevallen, willen noch BASF, noch Evonik het fietsen bij medewerkers ontmoedigen.
Danny: ‘Door de Oosterweelwerken is mobiliteit een steeds grotere uitdaging in het havengebied. Openbaar vervoer is hier zéér weinig tot niet aanwezig. Daarom investeren we al jaren in collectief busvervoer. De auto is de andere optie. Maar als iedereen met de auto komt, staan we met zijn allen in de file. Als werkgever is het uiteraard belangrijk om ervoor te zorgen dat je mensen vlot op het werk geraken.’
‘Dan is de fiets een heel valabel alternatief. Vroeger reden enkel echte fietsfanaten meer dan 15 km naar het werk. Met een elektrische fiets ben je nauwelijks langer onderweg dan met de bus, en bovendien ben je in beweging. Voor veel medewerkers is de rit naar het werk hun moment om te sporten.’
Frederik: ‘De gezondheid van werknemers was voor ons ook een belangrijk argument om met fietsleaseprogramma’s te beginnen. Onze medewerkers zijn daar enthousiast over, we willen dat zeker niet wegnemen.’
Zowel Danny als Frederik willen graag afsluiten met een woord van dank vanuit Evonik en BASF. ‘Wij willen graag alle actoren binnen de werkgroep bedanken om mee te werken aan de veiligheid van onze medewerkers tijdens hun dagelijkse woon-werkverkeer. Dat appreciëren we enorm.’
